Lambalar Hakkında

/Lambalar Hakkında
Lambalar Hakkında2020-08-08T20:39:53+03:00

Görünür bir ışınım üretmek üzere tasarlanmış cihaza Lamba denir. günümüzde en temel ışık kaynağı olan akkor Flamanlı lambalar, akkor ışınımıyla ışık üretirken , yüksek ışık verimliliği ile bilinen deşarj lambaları gazda elektriksel boşalmayla ışık üretir.

Bir lambanın 1 Watt harcayarak ürettiği ışık akısının  değeri o lambanın ışıksal etkinlik değeridir. Fakat, dış ortam ısısı, balast özellikleri, lambanın yanma pozisyonu, şebeke gerilimindeki değişimler, kullanım süresi gibi faktörler lamba veriminde değişimlere neden olabilir.Standart çalışma koşullarında lambanın ortalama kullanım süresine Lamba ömrü denir. Şebeke gerilimindeki dalgalanmalar, toz, nem, sarsıntı, açma-kapama sıklığı, ortam sıcaklığı, kullanılan starter, balast  gibi elemanların özellikleri lamba ömrünü etkiler. Lambalar; tekrar çalışma şartları, anahtarlama sayısı, şebeke frekans bozulmaları (frekans kirliliği)  ile de değerlendirilir. Genel olarak lamba tipleri;

 1-Akkor Flamanlı Lambalar

Akkor lambalar en eski elektrikli ışık kaynaklarından olup; günümüzde de ucuz olmaları ve montajlarının kolay olması nedeniyle yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Akkor lambalar; tungsten telden yapılmış flaman üzerinden akım akıtılarak, telin akkor derecede kızarması sonucu ışık üretirler. Akkor lambalar tayfı düzgün ve sürekli bir ışınım oluşturur. Renksel geriverimleri yüksek olmasına karşın çok düşük ışıksal geriverimleri vardır. Bunun nedenleri ise ısıl kayıplarının yüksek olması ve yayımlanan ışınımların büyük bir kısmının kızılaltı dalga boylarında olmasıdır.lambaların ışıksal verimleri, lambanın gücüne ve yapısına bağlı olarak 8- 22 lm/W değerlerindedir. Flaman üzerindeki sıcaklığın ortalama 1500 °C olması sonucu görünür bölgede ışınım oluşur. Lamba içersinde flaman teli olarak, çok yüksek erime noktası ve düşük buharlaşma özelliği nedeniyle volfram madeninden elde edilen tungsten teli kullanılır. Tel gerek ısı kaybını  gerekse buharlaşma sonucu oluşan madde kaybını azaltmak amacıyla sarmal ve bükümlü yapıdadır. Flaman tel, taşınma ve kullanım esnasında oluşabilecek sarsıntı ve gerilmelerden etkilenmemesi için destek tellerin üzerine yerleştirilir. Lambanın tüm iç yapısını çevreleyen yapı ısıya dayanıklı camdır. Bu kavanoz, falamın atmosferle temasını engelleyerek çalışma süresince oksijenle yanmasını engeller. Lambalar; camın ışık geçirme özelliği kullanılarak, düzgün, yayınık veya izotropik yayınık geçirme yapacak şekilde tasarlanır. Flaman üzerinden geçen akım sonucu oluşan ışıkla birlikte yüksek sıcaklık değerleri ortaya çıkar. Yanyana bulunan sargıların birbirini etkilemesiyle de bu sıcaklık değeri hızlı bir artış gösterir. Bu artışın belirli sınırlar içinde tutulması gerekir. Oluşan ısının flaman üzerinden uzaklaştırılmaması durumunda, lamba ömründe kısalmasına neden olur. Bu yüzden flaman üzerindeki ısıyı uzaklaştırmak ve flaman sarımları arasında oluşabilecek kılcal ark olaylarını engellemek amacıyla camın içi argon-azot gazı karışımı ile doldurulur.Lambaya uygulanan gerilimdeki artış lambanın yaydığı toplam ışık akısını arttırır. Nominal gerilimin üzerindeki gerilimlerde argon-azot gazı ark oluşumunu engellemede yetersiz kalır ve lamba ömrünü azaltır. Bu yüzden Akkor Flamanlı lambalar şebeke geriliminden etkilenir. Bu lambalar için belirtilen lamba ömrü 220V gerilim ve %1 lik şebeke dalgalanması için ortalama 1.000 saat’tir.

 2-Akkor Halojen Lambalar

Halojen lambalar geleneksel akkor lambalara göre daha yüksek ışıksal verime ve insan tarafından algılanabilen daha beyaz bir ışığa sahiptir. Akkor halojen lambalarda ampul içinin doldurduğu gazlar iyot grubundandır. Gaz içindeki halojen; volfram’ın buharlaşarak lambanın iç yüzeyine yapışmasını engeller ve camın şeffaf kalmasını sağlar.Halojen ampulun sıcaklığının yüksek olması yüzünden ampul yapıları daha küçük ve ısıya dayanıklı camdan yapılır. Halojen ampullerin ömürleri ortalama 2000 saattir. Halojen lambaların şebeke geriliminden düşük gerilimlerde çalışan modelleri de mevcuttur. Bunların ışıksal geriverimi bir üst gerilim seviyesinde çalışan modelden yüksektir.

 3-Floresan Lambalar

Esas olarak alçak basınçlı civa buharlı lamba sınıfına giren floresan lambalar günümüzde akkor lambaların 3-5 katı ışıksal verimlilikleriyle ve gelişmiş renk seçenekleriyle en popüler ışık kaynaklarındandır. Floresan lambalar  bir balast ve starter devresiyle çalıştırılabildiği gibi bazı tipleri starter devresine ihtiyaç duymadan da çalışabilir. Kompakt floresan olarak bilinen tipler ise çalışması için gerekli olan yardımcı elemanları bünyesinde barındırdığı için şebekeye doğrudan bağlanılır. Floresan lambalar elektriksel boşalmayla ışık açığa çıkarır. Lamba elektrotlarından yayılan elektronlar, tüp içerisinde hareket ederken aynı ortamda bulunan civa atomlarının elektronlarıyla çapışır. Civa atomlarının elektronları bu çarpışmanın etkisiyle yörüngelerinden çıkar ve tekrar yörüngelerine dönerken UV ışınım yayar. Floresan lambanın iç yüzeyindeki fosfor kristalleri (florışıl) tarafından görünür ışığa dönüştürülür. Floresan lambaların verimleri (ışıksal etkinliği) lamba gücüyle doğru orantılı olarak artış gösterir. Bunun nedeni büyük güçlü lambalarda elektrotları optimum sıcaklıkta tutmak için gereken gücün küçük güçteki lambalara oranla daha düşük olmasıdır. Lamba akımının verim üzerindeki etkisi büyüktür. Artan lamba akımı etkinlik faktörünün düşmesine sebep olur.Floresan lambanın tüp yapısında kullanılan malzemeler, kullanım alanına ve lambanın çeşidine göre farklılık gösterebilir. Genelde tüp şeklindeki floresan lambaların ampulleri soda-kireç camdan yapılırken eğrisel ve dairesel floresan lamba tüpleri kurşun katkılı camdan imal edilir. Floresan lambanın içindeki civa buharı tek başına görünür bölgede ışık üretemediği için lambanın iç yüzü florışıl tozlarla kaplanır. Bu tozun türü ; lambanın verimini, rengini ve renksel geriverimini etkileyen en temel bileşendir. Tozun saflığı ve kristal boyutuda oldukça önemlidir. Floresan lambanın elektrotları iki veya üç bükümlü olabilir. Elektrotların ana görevi deşarj için gerekli olan serbest elektron olusumunu sağlamaktır. Elektrotlar ön ısıtmalı (starter yapılı) olabileceği gibi startere ihtiyaç duymayan devre yapısında da olabilir. Floresan lambalarda civa buharı tek başına deşarjın devamı için yeterli olmaması nadeniyle belli oranlarda argon ve kripton gazı içerir. Bu gazlar asal gazlardır. Lamba içindeki gazların basınç değerleri lamba ömrü ve verimi açısından doğrudan etkilidir. Işıksal verim açısından en ideal değerler; civa buharı için 0.8 Pa, yardımcı gazlar için 2500 Pa dır. Floresan lambaların verimliliğini; öncelikle kullanılan florışıl tozlar belirler. Ayrıca ortam sıcaklığı, dış çevredeki ısıl değişimler, lamba içerisindeki civa buharının basıncı  yayılan ışık akısı verimliliğini etkiler. Kullanılan balast ve yardımcı elemanların kalitesi de yayılan toplam ışık akısı üzerinde etkilidir. Floresan lambalarda ısıl kayıplar çok azdır ve lambaların verimleri 45-200 lm/W değerlerindedir. Floresan lambalarda, normal çalışma değerlerinin üzerindeki ve altındaki sıcaklık değerlerinde ışık akısında azalma gözlenebilir. Floresan lambaların ömürlerini etkileyen en önemli faktör, açma kapama sıklığıdır. Lambanın ateşleme süresince flamanlar üzerinden geçen yol alma akımı ciddi  yıpranmaya neden olur. Floresan lambaların ömürleri hesaplanırken 3 saatlik kullanım süresi baz alınır. Lamba için belirtilen 7500 saatlik kullanım süresi 2.500 açma kapama için geçerlidir. Yakma periyodunun daha da uzatılması lambanın ömrünü ciddi oranda artırır.1 saatlik yakma periyodu -%3510 saatlik yakma periyodu +%40Sürekli yanma +%150Yüksek frekanslı balast ve ateşleme yapısı lamba ömrünü artıran etmenlerdir. Floresan lambalar, yapılarına ve fosfor tuzlarına bağlı olarak sıcak beyaz, beyaz, soğuk beyaz, günışığı, soğuk günışığı gibi geniş bir renk yelpazesinde üretilir.

 4-QL İndüksiyon Lambaları

QL indüksiyon lambaları, indüksiyon bobininin civa buharında deşarj oluşumunu tetiklemesi sonucu ışık üretir. Lamba içinde geleneksel elektrot veya flaman yapısı olmadığı için lamba ömrü diğer tiplere göre daha uzundur. QL lambaların 60.000 saatlik çalışma ömürleri vardır ve çoğu zaman 100.000 saat ışık üretebilirler. İndüksiyon lambaları uzun ömürlü ve bakım giderleri de düşüktür. Lambanın iç çeperi floresan tozla kaplıdır. Floresan lambalardaki renk serisine sahip olduğundan iç mekanlarda da kullanılabilir.İndüksiyon bobini 2,65 MHz frekansla çalışır ve diğer deşarj lambalarından farklı olarak flicker etkisi yoktur. Ayrıca yüksek çalışma frekansı sayesinde stroboskobik etki oluşturmaması ve uzun ömürlü olması sayesinde endüstriyel alanda kullanıma elverişlidir. İndüksiyon lambaları şebeke dalgalanmalarından etkilenmez. Lambaların ışıksal verimleri 70 lm/W değerindedir ve bu değer bir çok tipe kıyasla oldukça yüksektir.

 5-Yüksek Basınçlı Sodyum Buharlı Lambalar

Yüksek basınçlı sodyum buharlı lambaların dış ampul kaplamaları ısısal şoklara dayanıklı olacak şekilde polikristalin alüminyum oksitten yapılır. Lambanın camı ovoid ya da saydam tüp şeklindedir. Ovoid yapıdaki lambaların ışıklılıklarını düşürmek için lambanın iç çeperi toz ile kaplanır. Yüksek basınçlı sodyum buharlı lambaların deşarj tüpü ısıya dayanıklı yarısaydam alüminyum oksit camdan yapılır. Lambanın deşarj tüpü içinde sodyum-civa karışımı ve ksenon gazı bulunur. Tüp içindeki sodyum gazı ışımanın büyük bir kısmını gerçekleştirirken, kolay iyonize olma özelliğine sahip ksenon gazı ateşlemeyi kolaylaştırır. Tüp içindeki civa ise tüpün gaz basıncını ve lamba çalışma gerilimini düzenleyici rol üstlenir. Lambanın elektrotları tungsten çubuk ve etrafı sarılı tungsten telden yapılır. Düşük güçteki lambalar tek başlatıcıya sahipken büyük güçtekilerin yardımcı başlatıcıları vardır. Lambanın ömrü 8.000-20.000 saat arasındadır. Işıksal verimleri 70-150 lm/W arasındadır. Işık tayfları düzgün ama sürekli değildir. Çalışırken ısınırlar. Işık veriminin % 90’ını 2-5 dakika arasında verir. Tekrar ateşleme için 2-5 dakikalık bir süre gerekir.  Dimmer’lenebilme özelliğine sahiptir. Yatay pozisyonda çalışırlar. Harmonik üretmezler.Kullanım alanları:Yol aydınlatmasıPlatform ve araç parklarının aydınlatılmasıSanayi alanlarının aydınlatılmasıSpor tesislerinin aydınlatılmasıBinaların dış kısımlarıonın aydınlatması

LAMBA TİPİ
SOX18 SOX26 SOX36 SOX86 SOX91 SOX131
Lamba Gücü (W) 18 26 36 86 90 130
Lamba Gerilim (V) 57 83 115 115 165 235
Nominal Akım (A) 0,35 0,35 0,35 0,62 0,62 0,62
Işık Şiddeti lümen (Lm) 1800 3500 5700 17000 17000 25000
Ömür (Saat) 18000 18000 18000 18000 18000 18000

Tablo 5: Alçak Basınçlı Sodyum Gazlı Lamba (SOX) teknik veri tablosu

LAMBA TİPİ
Lamba Gücü (W) 35 50 70 100 150 250 400 1000
Lamba Gerilim (V) 52 90 90 100 100 100 100 100
Nominal Akım (A) 0,83 0,77 0,98 1,2 1,8 3 4,45 10,3
Işık Şiddeti lümen (Lm) 2240 1800 6 10 14,5 28 48 130
Verim (Lm/W) 64 80 90 100 97 104 120 130
Renk Sıcaklığı (°K) 1900 2000 1900 1900 2000 2300 2100 2100
Yanma Pozisyonu yatay yatay yatay yatay
Duy Tipi E27 E27 E27 E27 E40 E40 E40 E40
Kompanzasyon (mf) 6 10 12 15 20 40 45 100
Ateşleme Gerilimi (Kv) 2,5 2,0 2,3 * 4,5 4,5 4,5 5,0
Ömür (Saat)

Tablo 6: Yüksek Basınçlı Sodyum Gazlı Lamba teknik veri tablosu

 6-Yüksek Basınçlı Civa Buharlı  Lambalar

Işığı, dolaylı ya da dolaysız olarak en çok cıva buharının ışınımı ile oluşmuş olan, yanma durumunda kısmi buhar basıncı 100.000 paskal üzerinde bulunan lamba türü yüksek basınçlı civa buharlı lambalar olarak tanımlanır. Yüksek basınçlı civa buharlı lambalarda gaz basıncının 100.000 paskal degerinden yüksek olması ve 1.000 °C gbi yüksek sıcaklığa ulaşması nedeniyle deşarj tüpü kuvars camdan yapılır. Kuvars cam mor ötesi ve görünür ışınların bir kısmını yutan bir yapıya sahiptir. Deşarj tüpü yüksek sıcaklıklarda esnekliğini koruyan yay tertibatıyla desteklenmiştir. Ayrıca tüpün her iki ucunda da yardımcı ve ana elektrotlar ısıya dayanıklı moliblen’den yapılmıştır. Deşarj tüpünün içinde damıtılmış civa ve az miktarda asal gaz bulunur. Ayrıca ampulün içinde oluşabilecek parlamaları ve oksitlenmeyi önlemek için argon ya da argon- azot karışımı gaz bulunur. Yüksek basınçlı civa buharlı lambalarda ana ve yardımcı elektrot olmak üzere 2 elektrot yapısı vardır. Yardımcı elektrot ateşlemeyi başlatırken ana elektrot da deşarjın devamlılığını sağlar. Lambanın çalıştırılmasıyla birlikte ana ve yardımcı elektrotlar arasındaki gaz iyonize olmaya başlar ve tüp içindeki gazın direncinin düşmesiyle deşarj başlar. Ateşleme için gerekli olan minimum şebeke gerilimi ortam sıcaklığına bağlı olarak değişiklik gösterir.Lambanın dış çeperini oluşturan koruyucu dış ampul soda-kireç ya da bor-silikat camdan imal edilir. Ayrıca yüksek basınçlı civa buharlı lambanın ışık tayfı belli dalga boylarında yoğunlaşmış (sarı yeşil mavi mor) ve kırmızı ışığın üretilmediği bir yapıdadır. Bu yüzden lambanın renksel geriverimini düşürmek için dış ampulün iç kısmı fosfor tabaksıyla kaplanır. Yüksek basınçlı civa buharlı lambaların ömürleri yaklaşık 20.000 saat, güçleri 50-1000W’tır. Işık akısı 1.800-58.500 lm dir. Renk sıcaklıkları 2.900-4.200 °K aralığındadır.Harmonik üretmezler. Karışık gazlı lambalarda ayrıca bir balasta ihtiyaç yoktur. Örneğin balastsız Cıva buharlı lambalar (160-250-500 w ) doğrudan elektrik devresine bağlanabilir.kullanım alanları:Kırsal kesim ve şehir alanlarının aydınlatılması Maden yatakları ve taş ocaklarının aydınlatılmasıKamuya ait okul,tren istasyonu, resmi daireler gibi binaların aydınlatılmasıÇelik – kağıt fabrikalarının aydınlatılmasıDekoratif maksatlı projektör uygulamarı

Kurutma ve Dezenfeksiyon U.V. Lambalar;

Çift uçlu cıva dolumlu kuvars deşarj tüpü içinde uzun arklı orta ve yüksek basınçlı güç lambalarıdır.U.V ışıma yapar. Ark uzunluğunun her santimetresi için 105 cm – 120W yüklenebilir. Yatay konumda yanmaları gerekmektedir. Cila, boya ve mürekkeplerin kurutulmasında, atık su dezenfeksiyonunda, etiket yazdırma, foto kimyasal işlemler, gelişmiş oksidasyon teknolojilerinde kullanılır. Armatürler kesinlikle vücut  temasından uzak tutulmalıdır. İnsan sağlığına zarar vermeyecek şekilde dizayn edilmelidir. Bu lambalarda üretilen ozonun uzaklaştırılması için güçlü havalandırma fanları gereklidir. 5kw ampul gücüne kadar balast ve ateşleyici kullanılır. 5kw üzeri lambalarda transformatör ve balast’dan oluşan bir besleme devresine ihtiyaç vardır.Harmonik üretmezler.

LAMBA TİPİ
50 80 125 175 250 400 700 1000
Lamba Gücü (W) 50 80 125 175 250 400 700 1000
Lamba Gerilim (V) 95 115 125 130 130 135 140 145
Nominal Akım (A) 0,6 0,8 1,15 1,5 2,15 3,25 5,5 7,5
Işık Şiddeti lümen (Lm) 1,8 3,7 6,3 8,1 130 220 40 57
Verim (Lm/W) 38 46 50 46 52 55 57 57
Renk Sıcaklığı (°K) 4300 4300 4300 4300 4300 4300 4300 4300
Yanma Pozisyonu Her poz Her poz Her poz Her poz Her poz Her poz Her poz Her poz
Duy Tipi E27 E27 E27 E40 E40 E40 E40 E40
Kompanzasyon (mf) 7 8 10 13 18 25 40 60
Ömür (Saat)

Tablo 7: Civa Buharlı Balastlı Lamba teknik veri tablosu

LAMBA TİPİ
160 250 500
Lamba Gücü (W) 160 250 500
Lamba Gerilim (V) 220-230 220-230 220-230
Nominal Akım (A) 0,8 1,2 2,35
Işık Şiddeti lümen (Lm) 3,1 5,6 14
Verim (Lm/W) 18 21 27
Renk Sıcaklığı (°K) 3500 3500 3500
Yanma Pozisyonu E27 E40 E40
Duy Tipi 160 250 500
Kompanzasyon (mf) 11 18 27
Ömür (Saat)

Tablo 8: Civa Buharlı Balastsız Lamba teknik veri tablosu

 7-Yüksek Basınçlı Metal Halide (Metalik Halojenürlü) Lambalar

Işığın büyük bölümü, metal buharı ve halojenür karışımının ışınımından oluşan yüksek yoğunlu boşalma ile sağlanır. Metalik halojenürlü lambaların boşalma tüpleri genelde saf kuvars’tan imal edilir. Deşarj tüpünün içine belli oranda cıva, metal tuzları ile  birlikte neon-argon veya kripton-argon karışımları konulur. Metalik halojenürlü lambaların deşarj tüpleri yanma konumları esas alınarak dört şekilde üretilir. Metal Halide lambalar elektrot yapılarına bağlı olarak farklılık gösterir. Elipsoit yapıda olan lambalarda yardımcı elektrot bulunmazken diğer tüm modellerde iki ana, bir yardımcı elektrot bulunur. Elektrot yapısı , tungsten çubuk ucuna sarılmış elektrot yayıcı madde emdirilmiş tungsten telden ibarettir. Metalik halojenürlü lambalarda ampulün iç yüzeyi gerek renksel verimi yükseltmek gerekse ışık kaynağının ışıklılığını azaltmak amacıyla beyaz renkte ışık yayıcı fosforla kaplanabilir. Ampulün içine doldurulacak gazı deşarj tüpünün içerisindeki gaz karışımı belirler. Deşarj tüpünün içine neon-argon karışımı kullanılırsa lamba içine neon gazı doldurulur. Deşarj tüpünün içine kripton-argon karışımı kullanılırsa lamba içine ya azot gazı doldurulur ya da havası tamamen boşaltılır. Metalik halojenürlü lambalar ateşleme için yüksek gerilime ihtiyaç duymaları nedeniyle ateşleyiciyle birlikte kullanılır. Lambaların rejime girmesi 3-5 dakika alır.Işık veriminin % 90’ını 3-5 dakika arasında verir. Tekrar ateşleme için 5-15 dakikalık bir süre gerekir. HP1 ve HP1 T yapısındaki lambalar için tekrar ateşleme süresi 10-20 dakikadır. Bu modellerde duy yapısı nedeniyle sıcak ateşleme yapılamaz. MHD – LA ve SA gibi çift ayaklı metalik halojenürlü lamba modellerinde 35 – 50 kV’luk ateşleyiciyle birlikte kullanıldıkları için sıcak ateşleme yapılabilir. Sıcak ateşleme yapılması isteniyorsa ışık kaynağıyla birlikte kullanılan ekipmanın da ateşlemeye uygunluğu göz önünde bulundurulmalıdır. Metalik halojenürlü lambalar çalışma konumuna karşı oldukça hassastır. Çoğu lambanın kendine uygun yanma konumu mevcuttur ve yanlış kullanımda ışık renginin değişmesi ve ömrünün kısalması kaçınılmazdır.Genelde yatay pozisyonda çalıştırılır. Lamba ömrü elektrotlarının hızlı buharlaşması nedeniyle daha kısadır. Ömürleri 6.000 – 7.500 saattir. Sık açıp kapama lamba ömrünü olumsuz etkiler. Şebeke gerilimindeki değişimler ışık renginin değişmesinin yanında lamba ömründe de azalmalara neden olur. Işık tayfları düzgün fakat sürekli değildir. Renk sıcaklıkları 3000 – 5600 °K değerindedir. Işık akısı 19.000-200.000 lümen’dir.Lamba aşırı güçde çalıştırıldığında ömrü kısalır. Düşük güçte ışığı mavileşir. Kaliteli bir ışık elde edilemez. Bu yüzden  gerilim değişimi aşağıdaki değerleri aşmamalıdır.%5 Metal Halide ve yüksek basınçlı sodyum gazlı lambalarda.%10 Yüksek basınçlı Cıva ve karışık gazlı lambalarda.İlgili Türk Standardı ;TS EN60923/8.4.2004 – TS EN 61347-2-9/8.4.2004.Gün Işığı Metal Halide Lambalar; 6.000 °K Kelvin renk skalası ile gün ışığına çok yakın bir ışık verimliliği vardır. Halojenlerle birlikte kullanılan prosyum elementi deşarj tüpün içinde bulunur. Gün ışığına çok yakın olmaları nedeniyle fotoğraf ve film aydınlatmada, spor gösterilerinde kullanılır. Stadyum ve televizyon stüdyoları aydınlatmasında ekonomi sağlar. Nötral Beyaz Metal Halide Lambalar; İlave olarak cıva buharı içerir. Bu yüzden rengi açık beyazdır. Renk sıcaklığı 4.000 °K dir.  Mavimsi beyaz ışık verir. Harmonik üretmezler.kullanım alanları:Mağaza, vitrin ve müze aydınlatmalarıDekoratif maksatlı iç mekan aydıdınlatmasıTarihi eserlerin ve bina yüzeylerinin projektör uygulamaları Spor aktivitesi alanlarının aydınlatılmasıLiman ve inşaat alanlarının aydınlatılmasıEndüstriyel sergi alanlarının ve hipermarketlerin aydınlatılmasıYüksekliği fazla olan ve üstü kısmen kapalı alanların aydınlatılması

LAMBA TİPİ
35 50 100 150 250 400 1000 2000 2000/380v
Lamba Gücü (W) 35 50 100 150 250 400 1000 2000 2000
Lamba Gerilim (V) 52 90 105 90 100 125 130 135 240
Nominal Akım (A) 0,83 0,77 1,1 1,8 3 3,5 8,5 16,5 8,6
Işık Şiddeti lümen (Lm) 2240 1800 9000 12500 15000 28000 80000 189000 183000
Verim (Lm/W) 64 80 90 83 60 78 80 945 915
Renk Sıcaklığı (°K) 1900 2000 3000 4200 6000 6000 6000 4000 4000
Yanma Pozisyonu yatay yatay yatay yatay yatay yatay yatay yatay yatay
Duy Tipi E27 E27 E27 E27 E40 E40 E40 E40 E40
Kompanzasyon (mf) 6 10 16 20 32 35 80 120 37
Ateşleme Gerilimi (Kv) 2500 2000 2500 2500 4500 4500 5000 5000 5000
Ömür (Saat)

Tablo 9: Yüksek Basınçlı Metal Halide Lamba teknik veri tablosu

8-Fiber Optik Kablolarla Aydınlatma

Fiber optik aydınlatma, Aydınlatmanın estetik ve güvenilir ihtiyacı yüzünden  ortaya çıkmıştır. Başlı başına bir ışık kaynağı olamasa da aydınlatma sektöründe yerini almıştır. Bunlardan biri de fiber optik kabloların aydınlatma alanına sunduğu sayısız çözümlerdir. Fiber optik aydınlatma genel bir ifadeyle; bir ışık üreticisinden elde edilen ışığın istenilen bölgeye ışık taşıyan fiber optik kablolar aracılığıyla taşınmasıdır. Fiber optik aydınlatma sistemlerinin geleneksel aydınlatma sistemlerinden  en büyük farkı; ışık kaynağının uzakta konumlandırılması ve ışığın fiber kablolar ile taşınmasıdır. Bu yöntemin sağladığı en büyük avantaj;

  • Işık soğuktur ve ısı taşımaz
  • Işık kaynağı ışığın gerektiği noktadan uzak bir noktaya yerleştirilebilir.

Bu farklılıklar ile fiberoptik bir çok alanda avantaj sağlar. Ulaşılması zor noktalarda veya bakımın çok masraflı hatta imkansız olduğu noktalarda tek çözümdür.

Fiberin çalışma prensibi temel optik kurallarına dayanır. Bir ışın demeti az yoğun bir ortamdan daha yoğun bir ortama geçerken geliş açısına bağlı olarak yansıması ( tam yansıma) yada kırılarak ortam dışına çıkması (bu istenmeyen durumdur) mantığına dayanır. Fiber optik aydınlatma sistemleri temel olarak 2-3 ana kısımdan meydana gelmektedir.

  • Işık kaynağı
  • Fiber optik kablo demeti
  • Armatür (istenildiğinde)

Fiber optik kablolar, hazırlanan projeye, mimari tasarıma ya da ihtiyaca uygun ebatlarda kesilerek bir demet haline getirilir. Işık kaynağına (ışığın çıkış noktasına) sonlandırıcı muf kullanılarak yerleştirilir. Böylece ışık kaynağının ürettiği ışık, fiber optik demet içinde taşınarak , armatüre veya direkt çıplak fiber optik kablo uçlarına iletilir. Fiber optik kablo sadece ışık taşıyıcıdır, elektrik akımı taşımaz. Nemli ve soğuk ortamlarda, aydınlatmanın elektrik riski taşıması istenmeyen yerlerde tam bir güven içerisinde kullanılabilir. Işık kaynağında üretilen ve fiber optik kablolar ile taşınan ışık soğuk olduğu için yakınındaki canlılara ve malzemelere zarar vermez. Dolayısıyla, dış ortamlarda, insanların ve diğer canlıların birebir temasının olduğu yerlerde güvenle kullanılabilir. Işık hijyeniktir. Kaynak ışıklı alanda bulunmadığı için manyetik alan oluşturmaz. Böylece toz v.b. partiküller harekete geçmez. Bu sayede gıda vitrinlerinin aydınlatılmasında hijyen sağlanır. Geleneksel aydınlatma sistemlerinin sorun oluşturduğu ısıya duyarlı ve hassas, patlama riski olan yada bakımı zor / imkansız olan noktalarda ışığın ısıyı taşımamasından dolayı çözüm üretir. Işık kaynağı, ışığın kullanıldığı yerden tamamen ayrı bir noktaya yerleştirildiği için bakımı kolaydır. Fiber optik aydınlatma sisteminin, ilk kurulum masrafının oldukça yüksek olmasına rağmen işletme açısından bakım ve diğer giderleri geleneksel aydınlatma yöntemlerine göre yok denecek kadar azdır. Fiber ışığının birçok uçla ulaştığı mekanlarda gölgeler ortadan kaldırılarak objelerin ayrıntıları daha belirgin olarak seçilebilir ya da isteğe bağlı olarak gölgelendirme de yapılabilir. Işığın birçok doğrultudan görülmesi ya da isteğe bağlı olarak sadece belirli noktalardan görülmesi sağlanabilir.

 9-Işık Yayan Diyotlar

Tasarımcılara geniş ve kolay kullanım imkanları sunan Ledler (light emiting diyodes) sahip oldukları birçok olumlu özellikten dolayı her geçen gün biraz daha geliştirilerek aydınlatma sektöründe yerini almıştır. Çok düşük enerji sarfiyatları, yüksek ışık verimliliği, minimal boyutları, geniş renk yelpazesi, farklı renk sıcaklıkları gibi bir çok özelliğiyle yakın bir zamanda geleneksel aydınlatma sistemlerini geride bırakacak oldukça geniş uygulama alanına sahip olan bir teknolojidir. Nano saniyeler mertebesinde hızlı bir ışık çıkışına sahiptir. Şok ve titreşimlere dayanıklıdır. Cam, flaman gibi kırılgan elemanlar ihtiva etmez. LED ampulleri doğru akım kullandığı için çalışmaları tamamıyla sessizdir. Çevrecidir; yapısında civa gibi ağır metallar ve halojen gazları yoktur. Titreşimsiz yanma özelliğine sahiptirler. Isı vermeyen ışık (cold lıght) nedeniyle güvenli kullanım olanağı vardır.Isık yayan diyotlar, doğru yönde gerilim uygulandığı zaman ışıyan, diğer bir deyimle elektriksel enerjiyi ısık enerjisine dönüstüren özel katkı maddeli PN diyotlardır.

Power Led ler genellikle 1W ve 3W olarak kullanıma sunulmaktadır.

Beyaz renkli Power led’ler iç ve dış genel aydınlatma için kullanılmakta, mavi, kırmızı, sarı, yeşil ve RGB powerled’ler Wallwasher diye adlandırılan duvar boyama aydınlatmaları için kullanılmaktadır. Powerled konusunda lider firmalar Samsung ( sunnix-5), Cree ( X-lamp), Osram ( Dragon-X), lumileds ( Luxeon rabel), Seul semi conductor (z-powerled) , Nichia dır. Arkalarından Awago, Edison ( edixeon), Everlight, Prolight, Kingbright , Huey  jann, lummicro gibi firmalar gelmektedir.Power led’ler  renklerine göre farklı ışık şiddetlerine sahiptir.

Örnek tablo olarak;

Renk Dalga Boyu Akım Voltajı Parlaklık Açı

( color) (Wavelenght) ( IF) (VF) (Lumen) (View Angel)

Yeşil 520 …525 350mA 3.6 55.00 120

Sarı 590 …595 350mA 2.3 43.00 120

Kırmızı 625 …635 350mA 2.3 45.00 120

Mavi 462 …465 350mA 3.3 33.00 120

Beyaz 6000°K 350mA 3.6 80.00 120

Sıcak Beyaz 3300°K 350mA 3.6 60.00 120

  • Dalga Boyu (Wavelenght): Beyaz Power led’lerin farklı 3200°K – 8000°K dalga boylarında imalatları vardır. 3200°K – 3300°K Sıcak Beyaz (Warm White), 3500°K – 4500°K Natural Beyaz          (Natural White), 5500°K – 6500°K Saf Beyaz, Gün ışığı (Pure White), 6500°K – 8000°K Soğuk Beyaz (Cool White) olarak imal edilirler.
  • Akım (IF): 1W Power Led’ler 350mA, 3W Power Led’ler 700mA sabit akım ile beslenmektedir. Sabit Akım (Constand Current) kaynaklı led sürücüler (Led driver) ile beslenmelidir. Özellikle Sıcak ve soğuk beyaz ledler için led sürücünün verimi çok önemlidir.
  • Gerilim (VF): 1W Power Led’ler renklerine ve imalatçı firmaya göre 2V-5V arasında çalışmaktadır. Powerled sürüm voltajı önemlidir. Örneğin 10 adet beyaz powerledin seri bağlaması durumunda kullanılması gereken Led sürücü  350mA sabit akımlı, 12-13W ve 35-40V olmalıdır.
  • Parlaklık (Lümen): Power Led’ler yoğun ışık sağlamak için kullanılmaktadır. 1W lık 350mA  akımla  80 Lümen veren led ile 700mA akımla 80 Lümen veren Led tercih edildiğinde 350mA’lik Led tercih edilmelidir.
  • Açı (View Angel): Renkli RGB 1W ve 3W Powerled’ler genellikle dekoratif amaçlı duvar boyamaları (Wall Washer) için kullanılmaktadır. Bu nedenle ışığın uzun mesafelere taşınması gerekir. Bunun için Led’lerin önüne lens’ler takılır. Bu Powerled lensler 5°C, 15°C, 20°C, 35°C, 55°C açılı olarak üretilmektedir. Beyaz renkli Powerled’ler genellikle 55°C ve 120°C olarak üretilmektedir.
Lamba türü Işık etkinliği (lm/W) Ömür (Saat)
Akkor lamba 8 – 16 1.000
Halojen lamba 12 – 26 2.000 – 4.000
Floresan lamba 45 – 100 6.000 – 15.000
YB Civa Buharlı lamba 36 – 60 6.000 – 8.000
Metal Halide lamba 71 – 98 5.600 – 6.500
YB Sodyum Buharlı lamba 66 – 142 10.000 – 15.000
AB Sodyum Buharlı lamba 100 – 198 11.500 – 20.000

Tablo 10 : Lambaların etkinlik faktörleri ve ömürleri tablosu

AKKOR FLAMANLI LAMBA
Olumlu yanları Olumsuz yanları
Bağlantısı kolaydır, doğrudan bağlanabilir. Etkinlik faktörü düşüktür; verimli değildir.
Ucuzdur. İşletme gideri yüksektir.
Boyutları küçüktür. Ömrü kısadır.
Anında ışık verir. Tek başına kullanıldığında kamaşmaya sebep olur.
Bölgesel aydınlatma için uygundur. Fazla ısınır.
Ortam sıcaklığı ışık akısını etkilemez. Işık rengi pembemsidir.
Az kullanılan yer için uygundur. Yeşile dönük renkleri iyi göstermez.
Sıcak renk ışık istenen yerler için uygundur.
FLORESAN LAMBA
Olumlu yanları Olumsuz yanları
Etkinlik faktörü büyüktür. Anında ışık vermez.(Manyetik balastlı kullanımda)
İşletme gideri düşüktür. Yardımcı araçlara gereksinim duyulur.
Fazla ısınmaz. Kuruluş masrafı fazladır.
Kamaşma oluşmaz. Bazı durumlarda gürültü çıkarır.
Çeşitli beyaz renk seçeneği sunar. Stroboskobik etki göstermesine dikkat edilmelidir.
Ömrü oldukça uzundur.
Gündüz ışığına yardımcı olarak kullanılabilir.
Yüksek aydınlık elde etmeye elverişlidir.
YÜKSEK BASINÇLI CİVA BUHARLI LAMBA
Olumlu yanları Olumsuz yanları
Etkinlik faktörü büyüktür. Yanma süresi uzundur. (4-5 dakika sonra tam ışığını verir.)
Ömrü uzundur. Yardımcı araçlara gereksinim duyulur.
Sarsıntıya ve darbelere dayanıklıdır. Kuruluş masrafı fazladır.
Her konumda yanabilir. Kırmızıya dönük renkleri iyi göstermez.
Ateşleyiciye ihtiyaç duymaz.
Isı değişimlerine ve gerilim yükselmelerine karşı dayanıklıdır.
Verdiği ışığa karşın lamba boyutu büyük değildir.
Kullanımı ucuzdur.
METAL HALOJEN LAMBA
Olumlu yanları Olumsuz yanları
Etkinlik faktörü büyüktür. Gerilim dalgalanmalarına karşı hassastır.
Ömrü uzundur. Dimmerlenmeye uygun değidir.
En iyi renk ayırma yeteneğine sahip lambadır. Kuruluş masrafı fazladır.
En beyaz ışığı verir.
SODYUM BUHARLI LAMBA
Olumlu yanları Olumsuz yanları
Etkinlik faktörü en büyük ışık kaynağıdır. Kuruluş masrafı fazladır.
Ömrü uzundur. Renklerin ayırdedilmesine olanak vermez.
Kullanımı ucuzdur. Rengi sarıdır.
Sisli havalarda iyi bir görüş sağlar.
YÜKSEK BASINÇLI LAMBA
Olumlu yanları Olumsuz yanları
Yüksek ışık verimi. Genelde balast ve ateşleyici gibi ek yardımcılar ile birlikte kullanıldıklarından ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olması.
Renksel geri verimi iyi olan türlerinin olması. Yandıktan sonra tam ışık verimine ulaşmak ve söndükten sonra tekrar yanmak için belli bir süreye ihtiyaç duymaları.
Uzun ömürlü olmaları. Şebeke gerilimindeki değişimlerden etkilenmeleri.
Bazılarının dimmer’lenebilir olması. Saydam ampullü türlerinin ışıklılığının yüksek olması.
Dip ve lamba türü açısından çeşitli seçeneklerinin olması. Kimi türlerinin büyük oranda morüstü ışınım yayımlamaları.
Çoğunun hemen her konumda yanması sayılabilir. Yanarken ısınmaları ve mekana ısı yükü getirmelerini saymak mümkündür.

Tablo 11 : Lambaları, tüm yönleri ile karşılaştırma tablosu